Dzień 14 października Świętem Rosyjskiego Jurgieltnika

Dzień Edukacji Narodowej jest z pozoru bardzo niewinnym świętem odwołującym się do starej, jak na stan naszej świadomości narodowej, tradycji bo sięgającej I Rzeczypospolitej. Rzeczywistość historyczna nie nastraja bynajmniej do świętowania takiej tradycji. W dominującej narracji historycznej kładzie się nacisk na powołanie pierwszego urzędu sprawującego nadzór nad oświatą i zaraz pojawiają się nazwiska księdza Kołłątaja czy księdza Piramowicza. Okoliczności zaś powołania tegoż urzędu są skrzętnie pomijane.

Przypomnieć należy, że w 1764 roku przy wydatnym wsparciu rosyjskim na tronie polskim osadzony został Stanisław August Poniatowski, prywatnie kochanek carycy Katarzyny II, służbowo zaś zdrajca Ojczyzny. Poniatowski na tronie polskim był gwarantem utrzymania wpływów Petersburga w Rzeczypospolitej. Naród pamiętający jeszcze świetność, która była udziałem poprzednich pokoleń nie chciał pogodzić się z ingerencją Rosji w sprawy Ojczyzny. Stąd w 1768 roku zawiązano Konfederację Barską, która zbrojnie wystąpiła w obronie wiary i wolności.

Przeciwko Konfederatom wystąpiły wojska wierne królowi przy wsparciu sił rosyjskich. Masowy udział szlachty w Konfederacji i determinacja udowodniły, że sama Rosja przy pomocy swych jurgieltników nie jest w stanie zapanować na Rzeczpospolitą. Do akcji wkroczyła Austria a także Prusy mimo pozorów neutralności. Wobec takiej przewagi zryw powstańczy w 1772 roku zakończył się klęską. Ocenia się, że w szeregach Konfederatów walczyło około 100 tysięcy obywateli, którzy chcieli być wolni. Straty powstańców szacowane są na około 60 tysięcy, około 14 tysięcy zesłano na Syberię, tysiące zaś wcielono siłą do armii rosyjskiej i pruskiej.

Pokonany naród został w 1772 roku ograbiony z części ziem przez sprzymierzone dwory ościenne i w dodatku upokorzony poprzez zmuszenie przekupstwem i groźbami Sejmu do zatwierdzenia pierwszego rozbioru w 1773 roku. Sejm ten poza zatwierdzeniem grabieży ziem Rzeczypospolitej powołał również za zgodą imperatorowej wspomnianą Komisję nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mającą. Zatem gdy tysiące Konfederatów szło w pętach na Sybir, gdy inni siłą wcielani byli do obcych armii, gdy świeżych było jeszcze dziesiątki tysięcy mogił powstańczych, Sejm upokorzonej Rzeczypospolitej z łaski Katarzyny II powołał KEN.

Trzeba jeszcze przy tym pamiętać, że kluczowe stanowiska w państwie należały do zaprzedanych Rosji jurgieltników, o postawie samego króla już nie wspominając. Zatem "łaskawość" Katarzyny II była nie tylko pozorna ale i cyniczna, gdyż miała pewność, że najważniejsze sprawy w Rzeczypospolitej należą do oddanych jej osobników. Na czele KEN stanął biskup wileński Ignacy Massalski oddany za pieniądze dworowi petersburskiemu, późniejszy targowiczanin, który żywot zdrajcy Ojczyzny zakończył na szubienicy w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Czy z takiej okazji, polski nauczyciel powinien świętować?  

I jeszcze jeden aspekt tego święta. Ustanowione zostało w 1972 roku a więc w dekadzie towarzysza Edwarda Gierka. Pozornie sielskiej i najłagodniejszej spośrd tych zaserwowanych nam przez Kreml po 1945 roku. Groby Konfederatów XX wieku czyli Żołnierzy Niezłomnych porosły już nie tylko trawą, ale i często młodymi drzewami. Katownie UB już wykonały swoją robotę, pociągi na Sybir z polskimi zesłańcami także, naród był spacyfikowany i upokorzony nakazem czczenia katów i zapomnieniem swych bohaterów a władzę niepodzielnie sprawowali rosyjscy jurgieltnicy.

W tej sytacji Kreml mógł okazać łaskę. Pozwolono na odbudowę Zamku Królewskiego i ustanowienie Dnia Nauczyciela na dzień 14 października. Jak na realia PRL była to nowość, bowiem tradycja tego państwa zaczynała się gdzieś około 1943 roku. LWP świętowało 12 października (1943), państwo 22 lipca (1944), MO i SB 7 października (1944). Zatem niczym dziwnym nie powinno być gdyby władza ludowa ustanowiła Dzień Nauczyciela np. w urodziny Cyrankiewicza. A ta jednak postanowiła inaczej. W 1972 roku Kreml miał pewność tak jak Katarzyna II w 1773, że władzę w Polsce dzierżą osobnicy wierni Rosji i mógł sobie pozwolić na łaskowość tyleż "wielkoduszną" co i cyniczną.

Dzień Nauczyciela nawiązywał do tradycji przedrozbiorowej. Ale do jakiej tradycji? Odbudowanie Zamku Królewskiego i afirmacja KEN szła w parze z kreowaniem nowego wizerunku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako mecenasa sztuki i ponoć patrioty na polu kultury. Jednocześnie skrupulatnie pilnowano by nie było obchodów Konstytucji 3 Maja, najpoważniejszego przedsięwzięcia panowania Stanisława Augusta podjętego bez przyzwolenia Rosji! Celem tych posunięć było zatem ugruntowanie przekonania, że zdradę wobec Rosji można usprawiedliwić a nawet wynieść ją na piedestał! I trwa ten proceder do dziś...

Fot. http://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_Jakub_Massalski