Pojedynek mistrzów: Fedyszak-Radziejowska i Ścios

Jeśli na meczu tenisowym głowy widzów obracają się to w prawo, to w lewo, to w starciu publicystycznym mistrzowie pióra wzbudzają emocje i zarządzają naszymi emocjami. Gracze-amatorzy – tacy jak ja – mogą tylko co nieco rezonować, zwracać uwagę na te punkty wypowiedzi mistrzów, które co nieco rozumieją. Tak też jest w przypadku najnowszej polemiki Aleksandra Ściosa z Barbarą Fedyszak-Radziejowską.

Zwraca uwagę już na wstępie fakt, że polemikę napisał bloger występujący pod pseudonimem. Aleksander Ścios często ujawnia fakty ze źródeł, których nie cytują ani szanujący się dziennikarze, ani tym bardziej politycy. Styl jego wypowiedzi wyraźnie wskazuje na to kto się pod tym pseudonimem ukrywa, ale jednak publikuje pod pseudonimem – być może decydująca jest groźba rozlicznych procesów sądowych, które mogłyby go dotknąć w przypadku podpisywania tekstów własnym nazwiskiem. Z drugiej strony wypowiada się natomiast znana profesor, wybitny naukowiec i w dobrym tego słowa znaczeniu wybitny technokrata – znawca problemów wsi i polityki rolnej. Osoba, która ex definitione działa jawnie, z otwartą przyłbicą, z założeniem, że działając w ten sposób nie można zrobić nic złego, bo nad działaniem jawnym łatwiej sprawować kontrolę, niż nad najbardziej nawet etyczną i honorową konspiracją. Osoba, która jest przekonana, że należy przede wszystkim działać jawnie dla dobra ogółu, kierując się chrześcijańskimi normami etycznymi i czerpiąca z tego przekonania wyraźną radość i wolę życia.

W obu tekstach pomieszane jest tyle nawarstwionych spraw, problemów i definicji, że trudno je wszystkie wymienić. Najbardziej emocjonujący jest oczywiście problem demokracji (masowej) i jej definicji. Pani Fedyszak-Radziejowska ma w tym względzie ogromną wiedzę politologiczną; niestety podobnie głęboką wiedzę o mechanizmach polityki w ogóle (a nie tylko demokracji) posiada Aleksander Ścios. W tej sytuacji czytelnik staje przed pytaniem: co robić? Komu zaufać? Czy anonimowemu demaskatorowi czy publicznemu autorytetowi? Pociąga mnie jedna i druga wypowiedź, ponieważ obie są do bólu prawdziwe.

„Jedyna, którą dzisiaj mamy, ojczyzna”

Pani Fedyszak-Radziejowska zwraca przede wszystkim uwagę na brak współdziałania prawicowych środowisk opiniotwórczych z partią opozycyjną. Ma o to wyraźny żal do dziennikarzy, którzy nie potrafią przedstawić ludziom wartości polityków, którzy działają dla dobra Polski. Brak tego wsparcia – jej zdaniem – może być główną przyczyną zwycięstwa bez przełomu. Ludzie zagłosują na PiS, PiS znowu wzbudzi wielkie nadzieje, ale z powodu braku wsparcia opiniotwórczego zwycięstwo wyborcze będzie zbyt słabe, aby wziąć za kraj pełną odpowiedzialność. Tekst Pani profesor jest prztyczkiem w nos Aleksandra Ściosa, bo czytamy:

„w opinii Ściosa także tkwi przekonanie, że wynik demokratycznych wyborów nie jest ważny. Najwyraźniej bloger zna inny, bardziej skuteczny sposób doprowadzenia do upadku >bękartów i hybryd< komunizmu i postkomunizmu. Może ma rację, ale w 2014 r. opozycja ma szanse wygrać demokratyczne wybory w jedynej, którą dzisiaj mamy, ojczyźnie.

W akapicie tym zawarta jest jednak pewna niepokojąca myśl, którą bez trudu wykorzystał w swej polemice Ścios. Pani profesor mianowicie pisze o „jedynej, którą dzisiaj mamy, ojczyźnie”. Inaczej mówiąc albo wierzy w to, że to jest naprawdę ojczyzna, albo akceptuje „ojczyznę socjalistyczną” - by użyć komunistycznej nowomowy. Dlatego Ścios replikuje: ustrój „posiada... fasadowe cechy parlamentaryzmu, dopuszcza działalność partii politycznych i (nominalnie) niezależnych instytucji. Zachowuje szyldy praw obywatelskich, w tym wolność wypowiedzi i zrzeszania się. Celebruje mitologię karty wyborczej oraz „rządy prawa”, oparte na niezawisłym (od rozumu) sądownictwie. Zza tej fasady działają prawdziwi decydenci, żerują grupy interesu i polityczno-agenturalne mafie.„ Oczywiście Ścios nie sugeruje jakoby Fedyszak-Radziejowska kochała „socjalistyczną ojczyznę”. On wysuwa zarzut znacznie gorszy. „...opisywanie dzisiejszych realiów za pomocą pojęć właściwych dla demokracji jest nie tylko błędem metodologicznym, ale i poważnym zabobonem, którego konsekwencje odczuwamy tym boleśniej, im bardziej mu ulegamy.” Krótko mówiąc podejrzewa Panią Profesor o... zabobonność.

Jest to figura publicystyczna, ale być może na przykładzie tych dwóch mistrzów można pokazać różnice między zaborem pruskim i austriackim (branymi łącznie), a zaborem rosyjskim. Wielkopolska i Małopolska zwracają uwagę odmiennymi, ale niewątpliwie godnymi podziwu metodami społecznej organizacji i jawnego działania, które dają im siłę trwania i kapitał rozwojowy. Na tym tle kongresówka prezentuje się nader marnie: mieszkańcy zaboru rosyjskiego żyją jakby w wiecznej konspiracji i wzorem Rosjan wszędzie doszukują się spisków, co odbiera im chęć do aktywnego działania. Złośliwi twierdzą, że sukcesy Wielkopolan i Małopolan to rezultat ich niewiedzy o naturze III RP, ignorowania siły rosyjskiej mafii, która tylko dlatego toleruje sukcesy tych lokalnych środowisk, że może na nich żerować niczym pasożyt – w przeciwnym razie już dawno cały organizm państwowy diabli by wzięli. Aby pasożyt mógł się tuczyć kosztem żywiciela, gdzieś musi istnieć baza pozwalająca na jego trwanie i jest nią Wielkopolska oraz Galicja. Baza nie na tyle jednak silna, aby żywiciel mógł się od pasożyta uwolnić.

Bunt prawdziwy czy demonstracja buntu?

Przypomina mi się kilka znamiennych sytuacji z zesłania Polaków na Syberii, które zilustrują może o co chodzi.

W 1654 roku Witebsk wpadł w ręce armii moskiewskiej, która najechała Rzeczpospolitą. Po różnych perypetiach jeńców zesłano do Kazania. Pomimo skrajnego wyczerpania, schorowani jeńcy postanowili zwołać własny sejmik i uchwalili laudum, które być może, sobie znanymi drogami, wysłali do króla Jana Kazimierza. W laudum tym błagali króla o uwolnienie z niewoli. Jak widać nawet w tak trudnej sytuacji polska szlachta godnie kultywowała reguły demokracji – laudum było supliką do króla, a nie do cara.

A jednak czas biegł swoim torem i kolejne pokolenia zesłańców zaludniały odległą Syberię, a społeczeństwo Rzeczypospolitej poddawane było systematycznemu przetrącaniu kręgosłupa moralnego. Król Stanisław nie był władcą legalnie obranym, więc w razie zesłania raczej trudno było go prosić o pomoc. Po konfederacji barskiej znaczną część konfederatów zesłano na Syberię, tworząc z nich oddziały wojska. W 1774 r. nieznaczna część konfederatów została objęta tak zwaną „amnestią” i odesłana do Rzeczypospolitej. Jaka była reakcja pozostałych? Znamienna! Otóż pozostali trzykrotnie pisali do władz rosyjskich memoriały o uwolnienie, a nawet demonstracyjnie zrzucili broń i mundury, głośno dopominając się uwolnienia. Generał-gubernator sprowadził jednak uzbrojone wojsko, dla przykładu okrutnie zamordował siedmiu buntowników, pozostałych uwięził i znów odesłał do służby wojskowej. Czyżby konfederaci nie zdawali sobie sprawy, że demokratyczne „demonstrowanie buntu” jest dla kultury moskiewskiej równoznaczne z buntem i tłumione w brutalny sposób? Jakież siano trzeba mieć w głowie, aby będąc na przeklętej ziemi rzucać na ziemię broń, którą przeciwnik oddał w Twoje ręce?!

Mechanizmy demokracji czy złota wolność?
Demokracja ma swój sens do chwili, gdy ma sens – powiedziałbym przekornie. Być może Pani Profesor ma rację, gdy sądzi, że jeszcze nie wyczerpaliśmy wszystkich metod działania, a ja na pewno nie uchylę się od pomocy – na tyle na ile mogę. Pozostaje tylko jedno, dręczące mnie pytanie: jaki jest nasz punkt odniesienia? Mówiąc metaforycznie: jeśli nawet zwołamy sejmik i uchwalimy laudum, to do kogo mamy (metaforycznie mówiąc) "pisać supliki o uwolnienie"? Do króla Stasia? Gdzie jest państwo polskie, tworzące ramy dla funkcjonowania demokracji? OK, ktoś może odpowiedzieć, że jest przecież Unia Europejska i jej technokratyczne instytucje. Są jakieś ramy porządku.

Ponieważ mowa o środowiskach opiniotwórczych, więc trzeba znać reguły, które rządzą tym polem bitwy. Podstawową regułą jest zarządzanie emocjami przy użyciu symboli. Wzorem Marka Chodakiewicza zadam jednak jedno, kluczowe pytanie: czy ktoś z nas tu żyjących będzie umierać za Unię Europejską? Gdzie jest gwiaździsty sztandar wokół którego rozproszeni rycerze mogliby się zgromadzić?

(Jeśli ktoś oglądał karykaturalną ekranizację Władcy Pierścieni ten wie, jak wielkim błędem autorów filmu jest pominięcie sceny z gwiaździstym sztandarem na okrętach "korsarzy z Umbaru"!)

Bo przecież wiemy, że Unia Europejska jest nam potrzebna, ale jakoś dziwnie nie jesteśmy jej za to wdzięczni. Tęsknimy bowiem za państwem, za które moglibyśmy umierać, państwem, w którym wolność nie jest tylko prawniczą formułką lub nawet rezultatem zbioru procedur i szachujących się wzajemnie instytucji. Tęsknimy mianowicie za państwem Złotej Wolności.

Jakub Brodacki