Bloger doskonały

Dlaczego blogosfera traci na znaczeniu?

Naturalnie, „wszystkiemu winien jest Sakiewicz i Karnowski oraz Igor Janke” - tak można w skrócie streścić utyskiwania blogerów. Przynajmniej od momentu, gdy zacząłem blogować, to znaczy od roku 2011.

Nie powiodły się próby stworzenia silnych i niezależnych portali blogerskich (Nowy Ekran, niepoprawni.pl). Sytuacja polityczna w Polsce nie sprzyja instytucjom niezależnym, prędzej czy później każdy bloger wpada jak śliwka w kompot w jakieś koleiny zależności i interesów grupowych, często także ze służbami specjalnymi w „tle”. Próbujemy się z tego wyzwolić, a im bardziej próbujemy, tym bardziej w nie wpadamy. Albo też wracamy do instytucjonalnie mocnych i wypróbowanych środowisk dziennikarskich, takich jak niezalezna.pl, wpolityce.pl czy salon24.pl.

Medialny bazar i medialna sekta
Nasuwa się pytanie, dlaczego właściwie próbujemy się od nich wyzwolić. Dla wielu z nas są one nieznośnie poprawnościowe, „łżeprawicowe”, nieszczere, nie odpowiadają hołubionym przez wielu prawicowców ideologiom narodowym, konserwatywnym czy liberalnym. Te środowiska dziennikarskie realizują cele biznesowe – utrzymują się na powierzchni, zarabiając na swoje utrzymanie – a także cele polityczne, w pewnym stopniu stając się tubą Prawa i Sprawiedliwości. Ale to też nie całkiem szczerze – tak przynajmniej sądzą najzagorzalsi i najwierniejsi zwolennicy Jarosława Kaczyńskiego. Nawet sam Tomasz Sakiewicz zauważył ostatnio, że wszyscy podejrzewają go o aspiracje polityczne i gorąco temu zaprzeczył.

Niewątpliwie dziennikarscy biznesmeni mają długoletnią praktykę i doskonale rozumieją, że najlepiej handluje się na bazarze, gdzie każdy żurnalista znajdzie dla siebie jakąś niszę i odbiorców, którzy – podobnie jak klienci na targu – będą szukać tam, gdzie nagromadzenie medialnych przekupniów jest największe. Taki właśnie model biznesowy ma salon24 oraz wpolityce.pl. Jak łatwo zauważyć odmienną strategię stosuje niezalezna.pl, która wzoruje się na modelu Radia Maryja, łącząc ten model twórczo z modelem Gazety Wyborczej. Złośliwi twierdzą, że jest to biznes typu sekciarskiego. Faktem jest, że „imperium” Tomasza Sakiewicza daje klubom Gazety Polskiej oparcie instytucjonalne, które szczególnie na prowincji jest niezwykle ważne dla elementarnego poczucia bezpieczeństwa.

Czy wolne media to warunek istnienia demokracji?

Dziennikarstwo i prasa jest przez wielu politologów postrzegana jako warunek istnienia demokracji. Tak też rozumowała swego czasu Ewa Stankiewicz, mówiąc o braku niezależnego koncernu medialnego o zasięgu TVN. Nie wiem, czy po konflikcie z Joanną Lichocką podtrzymuje ten pogląd. Moim zdaniem ten pogląd jest od samego początku wysoce podejrzany i po prostu anachroniczny. Jeśli przejrzeć pierwsze z brzegu czasopismo z początku XIX wieku, to łatwo dostrzec, że redaktorzy koncentrowali się na przekazywaniu prowincjonalnym elitom plotek ze stolicy, z życia dworskiego, rewelacji naukowych oraz wszelakich dziwów i cudów. Nie wiem, czy na studiach dziennikarskich czyta się te XIX-wieczne szmatławce, a warto, by się przekonać, jak niewiele się zmieniło w dziennikarskim pół-światku. Przekaz medialny do niedawna był całkowicie jednokierunkowy. Dziennikarze monopolizowali ten przekaz. Naturalnie, mówiło się wiele o standardach dziennikarskich, o etyce zawodowej, o niezależności i dociekaniu prawdy bez względu na konsekwencje. Być może Cezary Gmyz budzi większe zaufanie społeczne, niż, dajmy na to, Matka Kurka. I w tym właśnie widzę pewien problem.

Oto jest marzenie wielu blogerów: niezależny lider opinii, lider lokalny, człowiek nieuwikłany w grupowy biznes, ktoś, kto nie przyjmuje nieustannie rytualnej pozy obiektywizmu (bo angażuje się w działania społeczne), nie mówi poprawnościowym językiem dworu warszawskiego, także ktoś niepodstawiony, nie agent służb specjalnych, nie agent wpływu obcego mocarstwa. Niepodległy i odważny, a do tego „nasz” w sensie ideologicznym. Najlepiej katolik rzymski, nacjonalista, liberał, personalista i konserwatysta. Popierający polityków tylko wtedy, gdy spełniają oni wyśrubowane normy rytualne: nigdy nie psioczą na kościół, na naród, zawsze zachwalają wolny rynek i nieustannie atakują światopogląd lewicowy, czasem też zręcznie wbiją szpilkę Żydom, Owsiakowi, „ruskim” i Ukraińcom, a do tego są wierni swoim żonom i nie mają skandali obyczajowych. O, taki lider opinii jest pożądany jak czekolada z orzechami. I w tym też widzę pewien problem.

Od samego początku, gdy obserwuję blogosferę, widzę ją oczami historyka XVII wieku. W Rzeczypospolitej nie było prasy, a jednak zupełnie nieźle funkcjonowała wolność słowa (libertas dicendi). Można powiedzieć, że nawet w XVIII wieku, gdy prawie nic już nie działało, jak należy, przynajmniej ten „niekonającej wolności znak” przypominał ziemianom, że są także obywatelami. Wolność słowa działała zarówno w piśmie (słynne pisma ulotne, które słusznie przypomniał Szczur biurowy), jak i w dyskusjach towarzyskich, toczonych niemal przy każdej okazji. Te dyskusje towarzyskie pozwalały wyrobić sobie opinię przed sejmikami i sejmami. Dziennikarze nie byli do niczego potrzebni, natomiast liderami opinii byli szanowani przez lokalną społeczność zamożni lub po prostu mądrzy ziemianie, weterani wojenni, uczeni, lokalni urzędnicy ziemscy i senatorowie.

Czy jednak odpowiednika dzisiejszych massmediów w ogóle nie było? Wydaje się niemożliwe, by wielcy potentaci nie przejawiali ochoty do urabiania opinii publicznej dla swoich celów. I tu właśnie widzimy, że dwory magnackie, dysponujące własnymi kancelariami i możliwościami „drukowania” (przepisywania) pism ulotnych w dużej ilości, dysponujące własnymi „sektami biznesowymi”, czy ładniej mówiąc "społecznościami" (klientelą), przypominały pod względem instytucjonalnym dzisiejsze koncerny medialne i pomocnych im blogerów. To magnaci bardzo często formułowali na piśmie, kopiowali w setkach egzemplarzy i rozsyłali polityczne projekty i programy. Ich klienci następnie „rezonowali” te programy polityczne mniej wyrobionym braciom-szlachcie. Najbogatsi „potentaci medialni” wykorzystywali także wynalazek druku, do którego zwykły, średniozamożny szlachcic miał dostęp tylko czasami.

Nie był to wielki problem dla funkcjonowania wolności słowa. Jest rzeczą naturalną, że w wielkim państwie potrzebna jest konsolidacja programów politycznych i nie zawsze tę konsolidację mogą zapewnić liderzy lokalni czy stronnictwo egzekucyjne (ewenement w historii). Problem jednak narastał wtedy, gdy społeczeństwo trawiły silne podziały i niezgoda. Wówczas magnackie „koncerny medialne” dokonywały swoistej uzurpacji władzy, to znaczy przejmowały „rząd dusz” i wykorzystywały konflikty dla osiągnięcia swoich celów. Przekaz medialny ulegał tabloidyzacji i polaryzacji, starano się mentalnie uzależnić nie tylko klientów, lecz także rzesze zdezorientowanych obywateli, narastała agresja słowna i symboliczna, która prowadziła do niepokojów i rokoszy. To jest właśnie choroba, która trawi dzisiejsze koncerny medialne, także te mniejsze, prawicowe.

Potrzebni są liderzy opinii

Recepta na to jest tylko jedna. Blogerzy, którzy poczuwają się do bycia niezależnymi i nie chcą być li tylko klientami prawicowych magnatów medialnych (także ojca Rydzyka, tak, tak), muszą wnosić do blogosfery więcej, niż wnosili do tej pory. W tej chwili sprawa wygląda tak: w sferze medialnej pojawia się jakiś konflikt, gadające głowy w TVN czy TVP lub w Polsacie kogoś tam obrażą, a już tego samego dnia cała prawicowa blogosfera rezonuje obelgami pod adresem znienawidzonych dziennikarzy czy polityków, oburza się na kiepskich gladiatorów „naszej strony” itp. Często jest to przemysł przykrywkowy, ale to osobny temat. W tym momencie chodzi o to, że blogosfera pełni już wyłącznie funkcję usługową wobec czołowych graczy medialnych: medialnych magnatów i politycznych gladiatorów.

Jeśli dalej pójdziemy ta drogą, czeka nas wszystkich marny koniec. Musimy w blogosferze tworzyć treści unikalne i wyjątkowe, a nie tylko rezonować podsyłane nam „z góry” dysonanse. Musimy być ekspertami w tych dziedzinach, na których się znamy. Oczywistym jest, że nie zawsze będziemy ekspertami akademickimi, często nasza znajomość rzeczy ma charakter praktyczny. Często też rozpaczliwie próbujemy uzupełniać informacje, których w bazarach medialnych głównego nurtu po prostu brakuje. Cytujemy obcojęzyczne portale, by poszerzyć swoja wiedzę, utrudnić naszym medialnym magnatom ich narrację, nieco zniuansować zbyt jednostronny przekaz. Ale to ciągle jest za mało, za mało, za mało!

Moim zdaniem bloger doskonały to osoba, która zna się na jakiejś dziedzinie lub aspiruje do znawstwa, a jednocześnie posiada narzędzia intelektualne i techniczne do dzielenia się tą wiedzą – często nabywaną „w biegu”, in statu nascendi. Bloger doskonały musi mieć własną stronę internetową, z własnym rozpoznawalnym adresem, tytułem i na prywatnym hostingu. Potrzebna jest tutaj podstawowa umiejętność obsługi oprogramowania CMS (patrz mój tekst Zabezpieczenie prawie ostateczne oraz Aby eksperci mogli mówić i być słuchani). Kolejny krok to szukanie sposobu wylansowania własnej strony internetowej w drodze „podpięcia się” pod istniejące „koncerny magnackie”. Tu idzie nam najgorzej, ale nie tylko dlatego, że te koncerny nas – niezależnych – nie chcą. Także dlatego, że my, blogerzy, bardzo niewiele możemy zaoferować. Rezonujących klientów magnaci mają na pęczki i do tego bardziej lojalnych, opłacanych, a przez to użytecznych. Jedyne co moglibyśmy wnieść, to wiedzę nieznaną, dodatkową, poglądy niestandardowe i nieszablonowe. A tego nam jak cholera brakuje.

Tym właśnie chcę się wytłumaczyć z moich różnych wybryków na blog-n-roll.pl. Nie jestem klientem ani Sakiewicza, ani Karnowskiego, ani Rydzyka, ani Jankego, ani kogokolwiek innego. Nie zamierzam być też politycznie poprawny w tym sensie, w jakim wielu prawicowych blogerów tego oczekuje. Moje rozumienie polskości jest niekatolickie, niekonserwatywne, niepersonalistyczne, nieliberalne i nienacjonalistyczne. To, co trzyma mnie przy Polsce, to zasada „noblesse oblige” i pamięć o przodkach. Inne sprawy są dla mnie drugorzędne, prawicowość także. Trzeba wnieść do debaty jakiś powiew świeżości i jakąś nową wiedzę, której brakuje, jakiś nowy koncept, otwierający nowe możliwości. Ten portal może nie przetrwać, nie tylko z niedostatku pieniędzy, ale także dlatego, że poza przyjaźnią i grupową terapią niczego do debaty publicznej nie wnosi. I to jest to, nad czym radziłbym się zastanowić całkiem na poważnie.

Jakub Brodacki