Pszenica i GMO

Z mieszanymi uczuciami obserwuję kampanię i kontr-kampanię za i przeciw GMO.

Otrzymuję od dawna alarmujące doniesienia od organizacji Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – ICPPC. Wszyscy chyba się z nimi zetknęliśmy, gdyż działacze potrafią dotrzeć do serc i sumień. Choćby z czystej przekory jestem przeciwnikiem GMO, powinienem się więc cieszyć z tego, że są ludzie, którzy bezinteresownie podzielają mój niepokój.

Jedna rzecz jednak od dawna nie daje mi spokoju. Otóż ś. p. Zbigniew Przybylak w swym świetnym poradniku ogrodniczym 200 eko sposobów na zdrowy ogród wspomina o tajemniczych nasionach F1, jako o nierozpoznanym zagrożeniu.

Z nasionami tymi każdy ogrodnik-działkowiec musiał się zetknąć. Większość nasion ogórków dostępnych w sprzedaży detalicznej to nasiona mieszańcowe. Odmiany tradycyjne należą do rzadkości. Nasiona mieszańcowe w zasadzie powstają tak, że w dwu równoległych pasach wysiewane są specjalnie dobrane odmiany macierzyste. W jednym pasie rosną rośliny męskie, w drugim żeńskie. Na skutek zapylenia powstałe nasiona łączą cechy obu odmian.

Niestety, nasiona mieszańcowe są nasionami jednorazowego użytku. Nie można więc wyhodować własnych nasion i spodziewać się dobrych plonów; trzeba zapłacić za kolejne nasiona centrali nasiennej.

Opisana wyżej metoda uzyskiwania nasion mieszańcowych jest dość tradycyjna. Obecnie – jak podaje Przybylak - „rośliny mateczne zniekształca się, deformuje różnymi substancjami chemicznymi (niekiedy silnymi truciznami), zabiegami hodowlanymi tam drastycznie, że niekiedy wydaje się to równie groźne, jak modyfikacja genetyczna. Także same ziarna, nasiona i ich embrony poddawane są różnym manipulacjom, by zmienić ich cechy, wywołując sztuczne mutacje w kodzie genetycznym, np. poprzez promieniowanie rentgenowskie”.

Przybylak konkluduje: „Dlatego F1 określiłbym nawet mianem >małe GMO<”.

Autor uważa stosowanie nasion i uprawę roślin mieszańcowych F1 za „niedopuszczalną moralnie”. Każdy ma prawo do własnej oceny, choć zwykły ogrodnik ma kompetencje ograniczone do oceny tego, co wyhoduje na grządce. Pan Zbigniew uważa, że „Uprawa roślin odmian F1 metodami tradycyjnymi i ekologicznymi jest bardzo zawodna. Zwłaszcza dotyczy to przydomowych ogrodów i mniejszych gospodarstw prowadzonych tradycyjnie, w których preferuje się własne, organiczne nawożenie i ogranicza do minimum ochronę roślin”.

Jakie wnioski z tego płyną, nie trudno zgadnąć. Przybylak wymienia kilkanaście realnych lub potencjalnych zagrożeń. Wymienię tylko kilka z nich, bo ich ocena nie wymaga specjalnych kompetencji:

„- upowszechnienie roślin F1 prowadzi do zaniku tradycyjnej kultury rolnej, gdyż odmiany mieszańcowe wymagają innego stylu uprawy, niż tradycyjne. Rośliny z nasion F1 trudniej jest uprawiać w sposób ekologiczny;

(...)

- w razie katastrof, anomalii klimatycznych, istnieje wielkie zagrożenie całej puli nasion;

- brak różnorodności wewnątrz danej odmiany, wewnątrz gatunku, nadmierna jednorodność roślin F1 prowadzi do zwiększonego narażenia na inwazje szkodników i chorób (...)”.

Gdy nieco poszperamy w polskim internecie, okazuje się, że na ten temat wiadomości jest stosunkowo niewiele. Jakiś czas temu otrzymałem jednak link do ciekawego tekstu Mateusza Rolika, w którym cytuje obszerne fragmenty wywiadu z amerykańskim dietetykiem Williamem Davisem. Davis uważa, że mieszańcowa pszenica – powszechnie uprawiana na terytorium USA – jest poważną przyczyną wielu chorób, nękających Amerykanów. Wątek ten jednak pominę, bo nie należy do tematu. Ciekawsze jest to, że Davis potwierdza również pogląd Przybylaka o niebezpiecznych metodach stosowanych w celu uzyskania pszenicy mieszańcowej. Jak podaje:

„poddając nasiona pszenicy i embriony działaniu przemysłowej trucizny o nazwie azydek sodu, wywołuje się w jej kodzie genetycznym mutacje. Ale czym jest azydek sodu? Zgodnie z zaleceniami specjalistów z Centrum Kontroli Chorób [ang. Centers for Disease Control] osoby, która połknęła tę substancję i przestała wskutek tego oddychać, nie wolno ratować za pomocą sztucznego oddychania, ponieważ grozi to śmiertelnym zatruciem ratownika. Należy pozostawić ją samej sobie, aż umrze. A jeśli ofiara wymiotuje, nie wolno spłukiwać wymiocin w zlewie, ponieważ może dojść do eksplozji, co się zdarzało. Tak więc kiedy poddamy pszenicę działaniu azydeku sodu, otrzymujemy mutacje, do której dochodzi w procesie tzw. mutagenezy. Ziarna i embriony pszenicy poddaje się również działaniu promieniowania gamma oraz wysokich dawek promieniowania rentgenowskiego. Wszytkie te metody klasyfikowane są dziś jako „hybrydyzacja” lub, co jeszcze bardziej mylące, jako „tradycyjne metody hodowli roślin” [ang. traditional breeding techniques]. Nie wiem jak u Pana, ale krzyżowanie się między ludźmi, których ja znam, nie polega na wzajemnym traktowaniu się truciznami, ani na spędzaniu romantycznej nocy w cyklotronie dla wywołania mutacji w potomstwie.”

Davis posuwa się nawet dalej, gdyż twierdzi, iż technologia pozyskiwania roślin mieszańcowych jest wręcz bardziej inwazyjna, niż inżynieria genetyczna. Kto ciekaw kontrowersyjnych poglądów dietetyka, temu polecam link: Buszujący w pszenicy.

Nie powinniśmy przyjmować bezkrytycznie wszystkich nowinek z dziedziny dietetyki. Mają one ten wpływ, że często zmieniają utarte zwyczaje społeczne, co może prowadzić nie do uzdrowienia, lecz do nieznośnego chaosu. Społeczeństwo, które stosuje kilkadziesiąt różnych koncepcji dietetycznych, z najwyższym trudem jada obiady przy jednym stole. Niemniej jednak sama produkcja żywności powinna budzić nasze wspólne zainteresowanie.

Z tego powodu z mieszanymi uczuciami obserwuję kampanię i kontr-kampanię za i przeciw GMO. Trochę żałuję, że Roman Andrzej Śniady został wyrzucony z portalu naszeblogi.pl, bo właśnie jemu chciałem zadać pytanie: czy rośliny GMO są naprawdę o wiele gorsze od roślin mieszańcowych? I czy stan obecny jest naprawdę taki fajny, jak się na pozór wydaje?

Jakub Brodacki