Jedz, pij i popuszczaj pasa

W czasie okołoświątecznych uczt szlachcice zjadali ogromne ilości mięsiwa i wypijali dużo wina i miodu.

      Tłuszcz uważano za zdrowy, nic więc dziwnego, że mięso musiało być tłuste. Do niego jadano chleb, kasze, groch, potrawy mączne. Nie jadano jarzyn – oprócz kapusty – uważając je za paszę dla bydła.

Piewca sarmatyzmu Wacław Potocki z ironią pisał o cudzoziemskich przysmakach:

Aż z rzodkwią młode masło przetykane chwastem,

Pierwszym przed mnie gospodarz kładzie antypastem,

Aż niosą zupenwaser, polewkę z pietruszki,

Przyprawny móżdżek z główką i cielęce kruszki

Ślicznym kwieciem upstrzone….

Aż na upstrzonej misie w rozmaite wzory

Dwanaście wróblów niosą nam z kalafiory.

Nastąpią malowane galarety, zatem

Myślę, co dalej czynić mam z tym odrwiświatem.

Czy ja krowa na głąby? Czy koza na kwiatki?

        Takie tłuste posiłki były przyczyną różnych dolegliwości i chorób,  spośród których należy wymienić dnę moczanową, czyli podagrę, kamicę nerkową, otyłość i miażdżycę. Na podagrę zmarł król Władysław IV, który w ostatnich latach życia nie mógł już chodzić, ani siedzieć – na  posiedzenia sejmu wnoszono go na łóżku. Na chorobę tę cierpieli także kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł, Jan III Sobieski oraz Jan Kazimierz.

       W połowie XVII wieku na stołach magnackich pojawiają się cytrusy i bakalie, jednak szlachta często wybrzydzała na nowomodne przysmaki.

       Na ucztach pito ogromne ilości alkoholu. Ulubionym trunkiem szlachty był miód oraz węgierskie wino. Gorzałka pojawiła się dopiero w XVIII wieku.

       Kłopotliwy ceremoniał wznoszenia toastów w trakcie uczt był wielokrotnie opisywany przez cudzoziemców, którym nie odpowiadało uroczyste przepijanie do każdego biesiadnika po kolei, co sprzyjało upijaniu się, ani wstawanie przy każdym toaście.

      Do stołu siadano z nakrytą głową, czapki zdejmowano tylko wtedy, gdy gospodarz lub jakiś dostojny gość zdjął swoją.

Gospodarz u stołu takie prawo daje:

Kto pije, czapki rusza, a pijąc powstaje.

        Przy tak suto zakrapianych ucztach często dochodziło do burd. Z błahego powodu kłócono się zapamiętale. „Bili się pięściami – opisywano bójkę dwóch wojewodów – i wyrywali sobie włosy tak zajadle, że poranili się i zostali prawie bez włosów. Dzięki roztropności gospodarza kłótnię tę na miejscu uspokojono i ci, pogodziwszy się, w przyjaźni rozjechali się”. W związku z takimi burdami powstało porzekadło: „Biesiada, bo bies siada na niej”.

Życząc czytelnikom niniejszego bloga Szczęśliwego Nowego Roku, przestrzegam przed nadużywaniem tłustego jadła oraz mocnych trunków.