Karol, którego podsłuchiwała bezpieka

Ponieważ nie podejmuję się recenzować wystąpień Karola Wojtyły, nawet jeśli są one przefiltrowane przez świadomość, czy raczej nieświadomość funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, o książce Marka Lasoty nie będę się przesadnie rozpisywał. Jest to bardzo cenna pozycja dla osób zainteresowanych myślą i refleksją religijną późniejszego papieża, zawartą w mniej znanych, zachowanych wyłącznie dzięki mrówczej pracy pracowników IV departamentu SB, kazaniach i wystąpieniach Wojtyły z lat 1967 – 1972. Przy okazji poznajemy też kawał historii Polski i polskiego kościoła – utrudnień, jakie polskie władze czyniły w obchodach Millenium, czy też walk o ateistyczny charakter Nowej Huty. To wszystko znajdziemy na marginesach wystąpień, mówiących o miejscu Boga, kościoła, człowieka i wiary wobec świata współczesnego, w tym w państwie komunistycznym. Jest to jednak głównie literatura religijna i głównie tak może być rozpatrywana.

Nie jest to natomiast – z wyjątkiem arcyciekawego wstępu – książka mówiąca wprost o inwigilacji Karola Wojtyły, opisująca metody działania czy konkretne, wymierzone w krakowskiego hierarchę kościoła, działania. O tym najwięcej dowiemy się z pierwszych stron publikacjii, zanim Lasota odda głos najważniejszej postaci. W prologu, w którym Lasota, szef krakowskiego IPN,  dość szczegółowo przedstawia całe tło historyczne. Jest to więc krótki kurs historii polskiego kościoła katolickiego w czasach II soboru w Watykanie, a Gomułki (i wczesnego Gierka) w Polsce. I tu właśnie znajdujemy fragment, który zrobił na mnie może nawet największe wrażenie z książki – zapis rozmowy z udziałem Karola Wojtyły, ks. Andrzeja Bardeckiego i Jerzego Turowicza . Różnica zdań między Wojtyłą i Turowiczem w kwestii dialogu z komunizmem wydaje się zaskakująco wręcz aktualna i pokazuje istniejący do dziś, a może nawet jeszcze mocniejszy wśród katolików podział.

Muszę przyznać, że z wielką chęcią przeczytałbym całą książkę, utrzymaną w stylu prologu i obejmującą cały okres działalności duszpasterskiej Karola Wojtyły. Tymczasem jednak czytam raz jeszcze historię inwigilujących do esbeków i ich własnych relacji ze zwalczaną religią i wiarą. Relacji nieoczywistych, które każą w esbeckim dokumencie z 1987 roku wpisać w rubryce „wykonywana funkcja” słowa „z-ca Chrystusa”…

Marek Lasota, Wojtyła na podsłuchu, wydawnictwo M 2014