Ostatnia szansa imperium (1)

 |  Written by Godziemba  |  0
Piotr Stołypin był najwybitniejszym premierem Rosji.

    Piotr Stołypin po ukończeniu studiów przyrodniczych na uniwersytecie w Petersburgu zajmował kolejno stanowisko marszałka szlachty, najpierw powiatowego potem gubernialnego, aby zostać najmłodszym w Rosji gubernatorem. W Saratowie utwierdził się w przekonaniu, iż bez zasadniczej zmiany sytuacji na wsi, Rosję czeka kataklizm polityczny i społeczny. Wybuch buntu chłopskiego nie miał być wynikiem idei rewolucji, lecz aktem rozpaczy wynikającej z beznadziei chłopskiego bytu.

    Jego energiczne, zdecydowane i skuteczne rządy zwróciły na niego uwagę dworu. W kwietniu 1906 roku car mianował go ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Siergieja Witte. Stało się w przeddzień pierwszego posiedzenia I Dumy, w której dominowali przeciwnicy monarchii.

   Podczas gdy Stołypin wzywał deputowanych do cierpliwej pracy dla ojczyzny, ci chcieli jedynie doprowadzić do buntu przeciwko carowi. Posłowie domagali się natychmiastowego rozdania chłopom ziemi, minister zaś wskazując, iż w ten sposób zniszczeniu ulegną najlepsze gospodarstwa przekonywał o konieczności podniesienia kultury rolnej, tak aby chłopi znacząco zwiększyli wysokość plonów.

   Wobec niemożności jakiejkolwiek dyskusji z parlamentarzystami, Stołypin przekonał  w lipcu 1906 roku Mikołaja II o konieczności rozwiązania Dumy.

   Nastąpiła także zmiana na stanowisku przewodniczącego Rady Ministrów, którym został  Piotr Stołypin. Nowy premier postanowił kierować się zasadą, że nie ma mowy o przywróceniu stanu sprzed manifestu październikowego, co stawiało go w opozycji do cesarskiego dworu. Jednocześnie podjął zdecydowane kroki, aby powstrzymać lewicowy terror, który groził całkowitą destabilizacją kraju. Wprowadził sądy wojenno-polowe, przed którymi stawali sprawcy szczególnie groźnych aktów terroru – zabójcy policjantów i innych przedstawicieli władz. Ustanowiono odpowiedzialność karną za agitację antyrządową w wojsku. Odpowiedzialnością karną objęto także pochwalanie terroru.

   Pomimo licznych listów protestacyjnych, których autorzy z Lwem Tołstojem na czele wskazywali, iż nikogo nie można karać śmiercią, a sądy wojenno-polowe zamiast uzdrowić pogłębią jeszcze upadek moralny społeczeństwa, Stołypin nie uległ i osiągnął sukces – terror stopniowo ustał.

   Stosując siłę fizyczną dla uśmierzenia terroru uważał, iż „jesteśmy odpowiedzialni wobec przyszłych pokoleń. Odpowiemy przed nimi za to, że upadliśmy na duchu, że pogrążyliśmy się w marazmie, w jakiejś starczej bezradności, że utraciliśmy wiarę w lud rosyjski”.

   Wybory do drugiej Dumy Państwowej odbyły się na początku 1907 roku. Nowa Duma była jeszcze bardziej lewicowa i opozycyjna w stosunku do rządu od poprzedniej. Swoje lewicowe i antyrządowe oblicze Duma pokazała potępiając ostentacyjnie twardą politykę rządu w stosunku do lewicowych radykałów i terrorystów jednocześnie wzbraniając się od potępienia lewicowego terroru.

   Nie mogąc wymóc na Dumie spełnienia żądania wydania lewicowych deputowanych, Mikołaj II za namową premiera Stołypina rozwiązał Dumę w czerwcu 1907 roku, jednocześnie dokonując zmiany ordynacji wyborczej.  Na jej mocy zmniejszono liczbę deputowanych z 524 do 442. Nowa ordynacja uprzywilejowała  posiadaczy ziemskich, których reprezentacja zwiększyła o połowę kosztem przedstawicieli  niższych warstw.

   Trzecia Duma Państwowa,  której pierwsze posiedzenie zostało zwołane w listopadzie 1907 roku miała zdecydowanie bardziej prawicowy charakter. Trzecia Duma  była  pierwszą, która przetrwała całą kadencję. Była to zasługa premiera Stołypina i przywódcy październikowców Guczkowa, którzy podjęli harmonijną współpracę w zakresie tworzenia prawa. Duma uchwaliła ponad dwa i pół tysiąca ustaw opracowanych przez Radę Ministrów oraz ponad dwieście własnych.

   Najważniejszą reformą Stołypina była reforma agrarna.                        

   W listopadzie 1905 roku profesor prawa finansowego uniwersytetu w Charkowie Piotr Migulin przedstawił Mikołajowi II projekt przeprowadzenia reformy agrarnej. Pomimo, iż postulował wywłaszczenie na rzecz małorolnych chłopów połowy gruntów szlacheckich, cesarz polecił jego rozpatrzenie przez Radę Ministrów. Minister rolnictwa Kutler zaproponował inne rozwiązanie - częściowe wywłaszczenie za sprawiedliwym odszkodowaniem w pierwszej kolejności ziemi państwowej oraz klasztornej. Dopiero w następnej kolejności miało nastąpić wywłaszczenie majątków należących do prywatnych właścicieli. Za wywłaszczoną ziemię płacić miał Bank Chłopski, a małorolny włościanin otrzymujący ziemię, miałby ją spłacić w okresie pięćdziesięciu pięciu lat. W grudniu 1905 roku projekt został jednak odrzucony przez Radę Ministrów.

   W styczniu 1906 roku premier Siergiej Witte w raporcie dla cara uznał  kwestię nienaruszalności własności prywatnej jako podstawę działalności kierowanej przez siebie Rady Ministrów. Jednocześnie wyraził przekonanie o konieczności reformy istniejącej wspólnoty gminnej, uważając ją za przeżytek.

   W październiku 1906 roku Rada Ministrów zaaprobowała nowy projekt rozwiązania kwestii włościańskiej, przygotowany z inicjatywy nowego premiera Stołypina przez komisję pod przewodnictwem ministra rolnictwa Hurki.

    W tym samym miesiącu Stołypin przekonał cara o wydaniu dekretu o obywatelskim równouprawnieniu chłopów i zrównaniu ich z innymi klasami społecznymi. Chłopi otrzymali prawo swobodnej zmiany zamieszkania i wyboru zajęcia oraz podpisywania weksli, wstępowania na służbę państwową i uczenia się na tych samych zasadach co szlachta.
  
  Miesiąc później  Mikołaj II podpisał dekret „O uzupełnieniu niektórych postanowień obowiązującego prawodawstwa, dotyczących władania ziemią i korzystania z niej przez włościan”. W myśl jego przepisów włościanie mieli prawo do opuszczania wspólnoty gminnej wraz z użytkowanym przez siebie nadziałem. Zyskali także uprawnienie do przekształcania należących do obszcziny, a użytkowanych przez nich nadziałów gruntowych w prywatną własność.

   Wybierając taką formę prawną Stołypin przewidywał, iż nie uzyska dla tego projektu wystarczającego poparcia w Dumie. Uważając wspólnotowy system władania ziemią za główną przeszkodą w rozwoju rosyjskiej wsi, był przekonany, że reforma doprowadzi do ukształtowania się licznej grupy bogatego chłopstwa, które będzie podporą istniejącego systemu politycznego. Uważał, podobnie jak Siergiej Witte, że jedynie szacunek dla własności prywatnej może doprowadzić do podniesienia świadomości obywatelskiej oraz kultury politycznej wśród włościan.

    Prezentując w Dumie w listopadzie 1907 roku swój program agrarny stwierdził, że „Dopóki chłop jest biedny, dopóki nie ma własnej ziemi, dopóki znajduje się wbrew swojej woli w kleszczach wspólnoty, pozostaje niewolnikiem i żadne prawo pisane nie zapewni mu skarbu wolności obywatelskiej”.

   Druga Duma nie zatwierdziła tego dekretu cara. Uczyniła to dopiero trzecia Duma uchwalając w czerwcu 1910 roku ustawę o chłopskiej własności rolnej.

   W latach 1906 – 1916 dwa i pół miliona gospodarstw wspólnotowych czyli dwadzieścia dwa procent ogółu wszystkich gospodarstw należących do obszcziny złożyło wniosek o wystąpienie ze wspólnoty i uzyskanie pełnego prawa własności do osobistego nadziału. Stanowiły one czternaście i pół procenta powierzchni gruntów wspólnotowych.
 
   Zdecydowana większość włościan występowała z obszcziny w celu sprzedaży ziemi i opuszczenia wsi. Tylko niespełna dziewiętnaście procent odebrało osobisty tytuł własności by gospodarować samemu.

   Reformy agrarne przeprowadzone przez Stołypina sprawiły, iż  chłopi stali się podmiotem prawa cywilnego. Każdy włościanin sam decydował o miejscu zamieszkania, zniknął przymus uczestnictwa w pracach publicznych czy też przymusowe kierowanie przez obszczinę dłużników wobec państwa lub wspólnoty do prac zarobkowych celem odrobienia długu. Podział majątku czy też jego dziedziczenie stał się wyłączną sprawą gospodarza. Ograniczono też podporządkowanie włościan sądom gminnym oraz umożliwiono chłopom branie udziału w wyborach do organów samorządu lokalnego.
 
CDN.


ilustraqcja z:http://static.polityka.pl/_resource/res/path/4c/18/4c188b9f-68ad-4ac9-81...
Hun
5
5 (3)

Więcej notek tego samego Autora:

=>>