Polsko-białoruska akcja w Mińsku (2)

W dniu 19 lutego 1918 roku na ulicach Mińska pojawiły się pierwsze, działające niezależnie od siebie, białoruskie i polskie oddziały.
 
    Około godziny 21.00 Polacy dokonali pierwszej akcji, zdobywając skład broni przy ul. Skobielewskiej, dzięki czemu mogli uzbroić ponad 200 ochotników. Pomimo wielkiej przewagi bolszewicy stawiali niewielki opór rozbrajającym ich żołnierzom. Według Melchiora Wańkowicza miał między innymi wypadek, gdy 5 Polaków rozbroiło 150-osobowy oddział bolszewicki. Z kolei Michał Pawlikowski wspominał, jak zdobył sowiecki pociąg z bronią „samoczwart – bez większego trudu – pozwalając wspaniałomyślnie obsłudze na odjazd do Borysowa”.
 
   Podczas gdy Białorusini skupili swe siły na Placu Wolności, Polacy zajmowali kolejne punkty strategiczne w mieście. Około północy Polacy odebrali Białorusinom arsenał przy ul. Moskiewskiej. Stosunki pomiędzy obiema komendami zaostrzyły się do tego stopnia, że groziło użycie broni.
 
    Wielkie poruszenie wśród członków obradującego całą noc Komitetu Wykonawczego Rady I Zjazdu Wszechbiałoruskiego wywołało oświadczenie polskich wojskowych, że przejmują na siebie ochronę porządku w mieście do nadejścia oddziałów I Korpusu Polskiego, zaś „wszystkie narodowe organizacje” mają obowiązek podporządkować się rozkazom dowódcy tegoż Korpusu.
 
    W dniu 20 lutego białoruskie oddziały zostały zespolone w I Miński Pułk Białoruski pod dowództwem I. Raczkiewicza. Dowództwo konnych oddziałów objęli Niemkiewicz i Miedwiediew, zaś komendantem milicji mianowany został Florian Żdanowicz. Tymczasem Polacy zajmowali kolejne rejony miasta. Około południa obsadzili ściśle obszar pomiędzy ul. Bobrujską, Zaułkiem Kołomeńskim, Górną Lachówką, Dolną Lachówką, Policyjną, Targową, Piotropawłowską i Zacharzewską do Bobrujskiej. O godzinie 15.00 zajęli Dworzec Libawo-Romeński (Wileński).

    Jednocześnie z działaniami militarnymi, Białorusini i Polacy zaczęli tworzyć w Mińsku swoją administrację. Utworzone zostały niezależnie od siebie Komendantura Białoruska oraz Komendantura Polska. Oba organy władzy powstały niezależnie od siebie, a nawet konkurowały ze sobą i próbowały wzajemnie się podporządkować. Komendantura Polska ogłosiła, że stawia sobie za cel „ochronę ładu i porządku w mieście”  i zamierza strzec bezpieczeństwa nie tylko Polaków, ale wszystkich mieszkańców Mińska.

    Miasto zostało podzielone de facto na dwie strefy. Białorusini kontrolowali część północno-zachodnią, natomiast Polacy zajmowali część południowo-wschodnią.

    Tego dnia Komitet Wykonawczy Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego ogłosił się najwyższym organem władzy na Białorusi: Białoruskim Przedstawicielstwem Krajowym. Wyłonił następnie spośród siebie rząd, któremu nadano nazwę Ludowego Sekretariatu Białorusi, na którego czele stanął 28-letni były student prawa Józef Woronko. Na balkonie Domu Gubernatora zawieszono biało-czerwono-białą flagę Białorusi.

    Obie strony oczekiwały odsieczy swoich wojsk spoza Mińska. Dowództwo białoruskie, dowiedziawszy się wcześniej, że nie może liczyć na odsiecz z Witebska, wezwało na pomoc oddziały białorusizowanego IV korpusu z Frontu Rumuńskiego, wysławszy po nie specjalne pociągi. Natomiast Polacy około północy z 20 na 21 lutego dowiedzieli się, że dowództwo I Korpusu Polskiego wysłało do Mińska dwie legie oficerskie w sile około 500 ludzi.

   Odsiecz jednak nie nadeszła ani dla Polaków, ani dla Białorusinów. 21 lutego o godzinie 11 przed południem do Mińska wszedł podjazd niemieckich kirasjerów. Tego samego dnia Mińsk znalazł się pod niemiecką okupacją.

    Reakcja na ich przybycie była zróżnicowana, zazwyczaj jednak powściągliwa. Szczególnie licznie witali ich mieszkający w Mińsku Żydzi. Rada Polska Ziemi Mińskiej podjęła decyzję o powitaniu Niemców w sposób formalny i chłodny, bez okazywania zbytniej sympatii. Polacy wraz z przedstawicielami białoruskich ugrupowań narodowych sformowali delegację powitalną, w skład której ze strony polskiej weszli E. Iwaszkiewicz, I. Witkiewicz i Z. Nagórski, natomiast ze strony białoruskiej Roman Skirmunt i P. Aleksiuk. Niemcy zapewnili ich, że przybywają z pomocą na prośbę gen. Dowbora-Muśnickiego.

   Wbrew tym zapowiedziom Niemcy nakazali polskim oddziałom opuścić Mińsk do dnia 27 lutego, co też nastąpiło. Jednocześnie przystąpili do rozbrajania oddziałów białoruskich. Usunęli także Komitet Wykonawczy I Zjazdu Wszechbiałoruskiego z jego siedziby, skonfiskowali jego kasę i zrzucili na ziemię białoruski sztandar. Wkrótce jednak zgodzili się na dalsze istnienie białoruskiego Ludowego Sekretariatu.

   Do końca lutego Niemcy zajęli większą część Białorusi wzdłuż linii na wschód od Połocka, przez Orszę, na wschód od Mohylewa, Żłobina i Homla.

   W dniu 9 marca 1918 roku Komitet Wykonawczy I Zjazdu Wszechbiałoruskiego przyjął Drugą Hramotę Konstytucyjną, w której proklamował utworzenie Białoruskiej Republiki Ludowej w granicach rozsiedlenia i liczebnej przewagi narodu białoruskiego. Sam Komitet Wykonawczy przemianował się na Radę BRL, której przewodniczącym  został J. Sereda.

   Rankiem 25 marca Rada BRL proklamowała niepodległość Białorusi. Tego samego dnia Niemcy rozpędzili Radę BRL i Ludowy Sekretariat, chociaż nikogo nie aresztowali.

   Jednocześnie w dniu 26 lutego 1918 roku gen. J. Dowbór-Muśnicki podpisał umowę z Niemcami, zgodnie z którą Korpus, formalnie neutralny, został podporządkowany dowództwu niemieckiemu. i przejął administrację cywilną na okupowanym przez siebie terytorium. Miało ono kształt trójkąta z podstawą na Dnieprze od Mohylewa do ujścia Berezyny i wierzchołkiem na zachodzie w miejscowości Starobin nad Słuczą.

   Kapitan Ignacy Matuszewski od 10 marca 1918 roku dowodził Oddziałem Wywiadowczym      I Korpusu Polskiego, w szeregach którego  wyróżniała się grupa młodych oficerów związana ideowo z Legionami Polskimi oraz internowanym wówczas przez Niemców komendantem Józefem Piłsudskim. Grupie tej przewodzili: dr Stefan Hubicki, por. Tadeusz Lechnicki, por. Stanisław Małagowski, ochotnik Melchior Wańkowicz , rtm. Bronisław Romer oraz kpt. Ignacy Matuszewski.
 
     W maju 1918 roku dowództwo niemieckiej 10. Armii (gen. Erich von Falkenhayn), otaczającej Korpus, przedstawiło w formie ultimatum gen. J. Dowborowi-Muśnickiemu warunki umowy kapitulacyjnej.
 
    Z koniecznością kapitulacji nie chciała się pogodzić grupa oficerów należących do POW, działająca w Związku Broni, m. in.: kpt. Leopold Lis-Kula, kpt. Ignacy Matuszewski oraz przybyły dwa dni wcześniej do Korpusu ppłk Przemysław Barthel de Weydenthal. Podjęli oni nieudaną próbę opanowania polskiej formacji, chcąc poprzez spektakularną demonstrację zbrojną, zmobilizować siły antyniemieckie w okupowanym kraju.
 
    Po fiasku tej inicjatywy kpt. Matuszewski udał się do Kijowa, gdzie do listopada 1918 roku dowodził  Oddziałem Wywiadowczym przy Komendzie Naczelnej nr 3 POW w Kijowie, działającej na Ukrainę, Białoruś i Rosję. Jego działania przyniosły nieocenione wprost wyniki. Nawiązał i odnowił szereg kontaktów z czasów służby w armii rosyjskiej, które w istotny sposób ułatwiły polskie działania w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
 
    Po powrocie do Warszawy, w dniu 8 listopada 1918 roku wstąpił Matuszewski w Lublinie do Wojska Polskiego i został zweryfikowany w stopniu majora. Po kilku dniach, doceniając jego zdolności, Józef Piłsudski przydzielił go do Adiutantury Generalnej Naczelnego Wodza, a następnie do Oddziału II Sztabu Generalnego, gdzie był m. in. zastępcą szefa.
 
    Odtąd służba w wywiadzie wojskowym stała się jego domeną. W niezwykle trudnych warunkach wojennych zorganizował służby sprawnie i efektywnie działającego polskiego wywiadu. Specjalizował się w działaniach na kierunku wschodnim, wykorzystując w równym stopniu własne doświadczenia, jak też kontakty osobiste z okresu wojny światowej. Bardzo szybko awansował. Od 29 kwietnia do 18 maja 1920 roku był szefem Oddziału II w Ścisłym Sztabie Naczelnego Wodza. Następnie do 28 lipca 1920 roku szefem Biura Wywiadowczego Oddziału II Naczelnego Dowództwa, a od 28 lipca tego roku szefem Oddziału II ND. Funkcja, którą pełnił do 1923 roku, była kluczowa dla polskich działań militarnych i politycznych w okresie walk o granice.
 
 
 
Wybrana literatura:
 
H. Bagiński – Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920
G. Łukomski – Ignacy Matuszewski (1891-1946). W trosce o polską rację stanu
O. Łatyszonek – Białoruskie formacje wojskowe 1917-1923
D. Michaluk – Białoruska Republika Ludowa 1918-1920. U podstaw białoruskiej państwowości


ilustracja z:http://c8.alamy.com/comp/DW329R/german-troops-in-minsk-1918-photo-berlin...
Hun