Wspólna tradycja - Rosja carska, bolszewicka i putinowska (3)

 |  Written by Godziemba  |  0

Rosja Putina daleka jest od propagowanego wzorca konserwatyzmu.

 

      Budzenie respektu przez władzę w samej Rosji i przez Rosję wśród innych w świecie traktowane jest jako wyznacznik szacunku dla jej mieszkańców i ich praw do poczucia własnej wartości. Myślenie w szeroko rozumianych kategoriach autorytarnych cechuje w następstwie zarówno przedstawicieli tamtejszej władzy, jak i zwykłych Rosjan. U jednych i drugich – wskazuje Hedrick Smith – „instynktowne pytanie brzmi, kto jest silniejszy i kto jest słabszy, w rezultacie wszelkie stosunki stają się próbą sił”, jedni i drudzy bowiem „uważają, że siła jest prawem […]”.

 

       Należy pamiętać, że w przypadku reżimów autorytarnych jakim jest Rosja Putina, w których legitymizacja władzy nie może oprzeć się na powszechnie uznawanych procedurach potwierdzania prawowitości władzy , podstawowym czynnikiem stabilizacji systemu politycznego jest zdolność władzy do skutecznego użycia siły.

 

      Dzisiejsza Federacja Rosyjska występuje jednak nie jako apostoł wiary prawosławnej, lecz zwierzchnik i opiekun uwarunkowanego historycznie i przede wszystkim kulturowo rosyjskiego świata (russkogo mira). Rosyjski Świat (ros. Русский Мир) , zdefiniowany został jako wspólnota ludzi nie tylko identyfikujących się z rosyjskim językiem i kulturą, a także tradycjami i dokonaniami Imperium Rosyjskiego i Związku Sowieckiego. Koncepcja ta postuluje istnienie odrębnej – wieloetnicznej i wielowyznaniowej – cywilizacji rosyjskiej, mającej status jednej z wielkich światowych cywilizacji.

 

      Jednocześnie zgodnie z koncepcją dziewiętnastowiecznego działacza i publicysty Lwa Tichomirowa Kościół prawosławny został sprowadzony wyłącznie do roli gwaranta pożądanego przez państwo wzorca moralności; a jego wymiar transcendentny nie jest brany już pod uwagę.

 

     Putin, decydując się na wykorzystanie konserwatyzmu do celów politycznych, sięgnął po jego radykalne nacjonalistyczne wersje,  od wczesnych lat dziewięćdziesiątych XX wieku rozwijane i propagowane przez takich publicystów i dziennikarzy, jak Aleksandr Dugin, Aleksandr Prochanow, Michaił Leontjew, Nikołaj Starikow, Natalia Narocznicka, a także przez archimandrytę Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej Tichona.

 

      Ideologia ta zwrócona jest przede wszystkim przeciwko wzorcom politycznym, społecznym i kulturowym współczesnego Zachodu. Kremlowska ideologia głosi istnienie fundamentalnej cywilizacyjnej odrębności Rosji od współczesnego Zachodu. Odrębność ta ma być “konsekwencją odstąpienia Zachodu od wartości cywilizacji chrześcijańskiej i odrzucenia przezeń tradycyjnie rozumianych tożsamości – narodowej, kulturowej, religijnej, płciowej, a nawet rozróżnienia między dobrem a złem. Pozwala to Kremlowi na pozycjonowanie Rosji w roli obrońcy i ostoi europejskiej cywilizacji.”

 

      Jednocześnie podkreślanie odmienności Rosji od współczesnej cywilizacji zachodniej ma wykluczać przenoszenie na grunt rosyjski zachodnich modeli ustrojowych. Ideologia ta zakłada, że sposobem na rozwiązanie trapiących Rosję problemów są nie systemowe reformy, ale moralne i duchowe uzdrowienie społeczeństwa.
 

     W szczególności ideologia ta, odwołując się do własnej interpretacji rosyjskiej tradycji politycznej, głosi konieczność utrzymania w Rosji silnej, hierarchicznej i scentralizowanej władzy państwowej. Jej uosobieniem powinien być charyzmatyczny lider, którego władza ma szczególny, quasi-sakralny charakter, mimo formalnego utrzymywania demokratycznych mechanizmów jej legitymizacji.

 

      W  kremlowskiej wizji modelu państwa rola społeczeństwa jest przedmiotowa i ograniczona do biernego uczestnictwa w procesach inicjowanych przez władze.

 

      Putinowski „konserwatyzm” został sformułowany z myślą o rosyjskim audytorium, ale również z zamiarem wykorzystania go jako narzędzia polityki zagranicznej.

 

      Kultywowanie ww. poczucia wspólnoty ma na celu przede wszystkim “osłabienie narodowych tożsamości obywateli państw postsowieckich, budowanie ich więzi z państwem rosyjskim i lojalności wobec tego państwa, propagowanie idei, że jedynie Rosja jest dla nich naturalnym centrum cywilizacyjnym i politycznym”.

 

       Tym samym koncepcja Rosyjskiego Świata jest istotnym narzędziem realizacji kremlowskiej polityki reintegracji przestrzeni postsowieckiej pod przewodnictwem i dominacją Rosji.

 

      W rzeczywistości propagowana ideologia konserwatywna traktowana jest przez ekipę Putina  czysto instrumentalnie. Wiele „konserwatywnych” deklaracji ma w istocie charakter propagandowy i pozorny – działania

 

      W sprzeczności z głoszonymi wartościami stoi też skrajny materializm i ostentacyjny konsumpcjonizm rządzącej elity. Rażący jest  więc rozdźwięk między patriotyczną i antyzachodnią frazeologią władzy a spektakularną konsumpcją zachodnich dóbr przez jej
przedstawicieli.


      Rosjanie nadal żyją w zgodzie z sowieckimi normami, dalekimi od konserwatyzmu. W Rosji aborcja na życzenie jest dozwolona do 3 miesiąca ciąży i nadal traktowana jest  - jak w czasach sowieckich- jako środek antykoncepcyjny, co sprawia, iż Rosja jest pierwsza na świecie w liczbie aborcji wykonanych na 1000 mieszkańców.

 

      Rosja jest liderem Europy w  liczbie osób zarażonych HIV.. Spowodowane to jest dużą skalę rozpowszechnienia narkomanii I powszechnym przyzwoleniem na prostytucję. Nawet według rosyjskich danych  w niektórych regionach Rosji poziom zakażeń HIV dorównał już współczynnikom dotychczas obserwowanym jedynie w najbiedniejszych państwach afrykańskich.

 

      Wskaźniki śmierci spowodowanych alkoholem  (drugi na świecie, po Salwadorze), liczby morderstw na 100 000 mieszkańców (najwyższy w Europie), rozwodów (również najwyższy w Europie) czy dzieci porzuconych przez rodziców są również rekordowe i dalekie od konserwatywnych wzorców.
 

    Liczba osób uczestniczących w praktykach religijnych co prawda wzrosła w porównaniu z sowieckimi czasami, jednak nadal jest niższa niż w Niemczech czy Holandii, nie mówiąc o takich państwach jak Ukraina, Słowacja czy Polska.
 

     Powyższy obraz rosyjskiego społeczeństwa znakomicie ilustruje  film „Niemiłość” Andrieja Zwiagincewa. Rosjanie nadal są zdemoralizowanym, postsowieckim społeczeństwem, pogrążonym w głębokim kryzysie wartości i podstawowych instytucji społecznych (w tym rodziny), a Rosja nie jest w żadnym razie konserwatywnym azylem rządzonym przez Putina-katechona.
 
 

Wybrana literatura:

 

M. Broda - Mentalność, tradycja i bolszewickie doświadczenie Rosji

J. Potulski, - Rola i znaczenie tradycji w funkcjonowaniu współczesnych instytucji politycznych w Rosji

W. Rodkiewicz, J. Rogoża - Potiomkinowski konserwatyzm. Ideologiczne narzędzie Kremla

A. Toynbee - Cywilizacja w czasie próby
R. Pipes - Rosja, komunizm i świat. Wybór esejów
M. Heller - Historia imperium rosyjskiego
W. Śliwowska, R. Śliwowski - Teoria „zgniłego Zachodu” od Szewyriewa do Szafarewicza

J. Smuga - Rosja ani konserwatywna, ani wolnorynkowa. Odtrutka na korwinistyczne brednie

5
5 (2)

Więcej notek tego samego Autora:

=>>