Historia

Przed wybuchem wojny w 1939 roku niemiecki wywiad posiadał znaczną przewagę na polskim.         Po dojściu Hitlera do władzy wraz z rozbudową sił zbrojnych znacznie wzmocniono niemieckie służby wywiadowcze. W 1935 roku na czele najważniejszej z nich – Abwehry – stanął admirał Wilhelm Canaris, który przeprowadził szereg zmian mających na celu zwiększenie aktywizacji wywiadu.         W drugiej połowie lat 30. rozbudowano na niespotykaną dotychczas skalę sieć...

Akcja przeglądania niemieckiej poczty, przewożonej w pociągach tranzytowych była realizowana przez polski wywiad w latach 1930-1939.             Była to jedna z bar­dziej brawurowych i skutecznych akcji polskiego wywiadu, która nie została zdemaskowana przez kontrwywiad niemiecki.              Zaangażowanych w nią było kilkudziesięciu kolejarzy, pocztowców, pracowników wywiadu, wspieranych przez byłych kryminalist...

Obrona Warszawy w sierpniu 1920 roku stała się sprawą priorytetową dla całej Polski.              Po powołaniu w końcu lipca 1920 roku Rządu Obrony Narodowej z Wincentym Witosem na czele, premier zwracając się do chłopów podkreślał, iż „od was, bracia włościanie, zależy, czy Polska będzie wolnym państwem ludowym, w którym lud będzie rządził i żył sprawiedliwie, czy też stanie się niewolnikiem Moskwy, czy będzie się rozwijać w wolności i dobrobycie, czy też będzie...

Nieudana próba sforsowania Wisły przez oddziały 1 armii stała się pretekstem do usunięcia Berlinga z dowództwa.          W dniu 26 sierpnia 1944 roku Rokossowski w udzielonym wywiadzie brytyjskiemu dziennikarzowi Aleksandrowi Werthowi oświadczył, iż gdyby „Niemcy nie rzucili do walki wszystkich tych czołgów, moglibyśmy zdobyć Warszawę, chociaż nie atakiem czołowym”. Zbagatelizował wezwania podporządkowanego Moskwie radia do powstania w Warszawie, nazywając to „...

Zajęcie Warszawy w pierwszej połowie sierpnia 1944 roku było integralną częścią pierwotnego planu Stalina.              W wyniku klęski na Białorusi  Niemcy utracili bezpowrotnie równowartość 28 dywizji piechoty, a całkowite straty szacowano na 300 tysięcy żołnierzy. W niemieckim froncie powstał gigantyczny, ponad 400-kilometrowy wyłom. Armia Czerwona wydawała niezwyciężona.               Zniszczenie Grupy Armii...

Operacja „Bagration” doprowadziła do rozgromienia niemieckiej Grupy Armii „Środek” na Białorusi i Litwie oraz pozwoliła Armii Czerwonej dotrzeć nad Wisłę pod Warszawą.         Dowódca Grupy Armii „Środek” feldmarszałek Ernst Busch słusznie obawiał się, że na rozciągniętym odcinku jego front podległe mu wojska nie powstrzymają potężnego sowieckiego uderzenia. Jego propozycja wycofania się na linię rzeki Berezyny, pozwalająca na znaczące skrócenie linii frontu,...

W latach 1939-1944 narodowo-socjalistyczni oprawcy zamordowali ponad 10 tysięcy upośledzonych fizycznie i psychicznie niemieckich dzieci.       Decyzja o mordowaniu spełniających określone kryteria dzieci upośledzonych psychicznie i fizycznie zapadła latem 1939 roku. Podjęli ją przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rzeszy, kancelarii Führera oraz lekarze Ernst Wentzler, Werner Catel i Hans Heinze. W tajnym rozporządzeniu z 18 lipca 1939 roku zobowiązano lekarzy urzędowych, rodzinnych i klinicznych, położne...

W latach 1939-1945 w ramach eutanazji zamordowano około dwustu tysięcy Niemców. Sprawcy tych zbrodni nazywali je eufemistycznie zakończeniem cierpień, przerwaniem życia, śmiercią łaskawą (Gnadentod) lub pomocą w umieraniu.         Już w 1910 roku Alfred Ploetz na pierwszym niemieckim Kongresie Socjologów  stwierdził, iż „utrzymywanie ludzi niewartych życia jest luksusem”, ponieważ oznacza „zużywanie kapitału w miejscu (…), gdzie nie może on przynieść żadnych odsetek...

Po rozgromieniu wojsk Denikina bolszewicy zdecydowali się na rozpoczęcie przygotowań do wojny z Polską, wojny, której celem było nie tylko zdobycie Warszawy, ale przede wszystkim przeniesienie rewolucji do całej Europy.         W lutym 1920 roku Lenin w telegramie do przewodniczącego Rewolucyjnej Rady Wojennej, Lwa Trockiego, oznajmiał, iż „trzeba skierować całą uwagę na przygotowanie i wzmocnienie Frontu Zachodniego. Uważałbym za niezbędne nadzwyczajne środki w celu szybkiego dowozu wszystkiego, co...

Marian Swolkień był twórcą i pierwszym kierownikiem policji politycznej w II RP.        Marian Swolkień urodził się 6 września 1883 roku w Krakowie. Jego ojciec – prawnik Bolesław Onufry Swolkień był adiutantem Zygmunta Sierakowskiego w czasie powstania styczniowego. Aresztowany w maju 1863 roku  został skazany na karę śmierci, zamienioną  na 12 lat ciężkich robót oraz konfiskatę przypadającej mu części majątku rodzinnego. W 1865 roku uciekł z więzienia i przedostał się do Francji, gdzie...

Walery Sławek był zwolennikiem idei elitaryzmu.        Fundamentem myśli elitarystycznej było założenie o nierówności ludzkiej, która sprawiała, iż decydującą rolę w społeczeństwie odgrywała aktywna, zorganizowana mniejszość.        Za czołowego teoretyka elitaryzmu uznawany jest włoski socjolog Vilfredo Pareto, który podkreślał, że w każdym społeczeństwie spontanicznie tworzy się podział na dwie warstwy – elitę i resztę społeczeństwa. Jego zdaniem...

Dmytro Łewyćkyj był wieloletnim prezesem Ukraińskiego Narodowo-Demokratycznego Zjednoczenia (UNDO) oraz przewodniczący Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej (URP) w polskim parlamencie.        Dmytro Łewyćkyj urodził się 30 października 1877 roku w Dobraczynie w zamożnej rodzinie właścicieli cegielni i kamieniołomu. W 1910 roku ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Wiedniu, następnie otworzył własną kancelarię adwokacką w Rawie Ruskiej. Należał do Ukraińskiej Partii Narodowo-Demokratycznej (UNDP)....

25 maja 1920 roku gen. Kazimierz Sosnkowski został dowódcą powołanej ad hoc Armii Rezerwowej.        Na początku maja 1920 roku dowodzący Frontem Zachodnim Michaił Tuchaczewski postanowił nie czekać na zakończenie pełnej koncentracji wojsk sowieckich i uderzyć na lewe skrzydło polskiego frontu, zepchnąć Polaków w kierunku południowo-zachodnim i odgrodzić ich od Łotwy i Litwy. Dyrektywa Tuchaczewskiego z 12 maja nakazywała podległym mu jednostkom uderzyć 14 maja i do 18 maja „rozbić i...

W 1931 roku Michał Żymierski został sowieckim szpiegiem.        W czasie pobytu w więzieniu w Cieszynie Żymierski nawiązał kontakt z członkami Komunistycznej Partii Polski. Z racji pełnienia wcześniej ważnych funkcji w wojsku był bardzo cennym nabytkiem dla komunistów, którzy szybko poinformowali o tym centralę w Moskwie.        Niedługo po wyjściu z więzienia wyjechał do Gdańska, gdzie spotkał się z dwoma oficerami  sowieckich służb wywiadowczych - Stanisławem Mertensem...

Dwa tygodnie przed przewrotem majowym wszczęto śledztwo przeciwko generałowi Michałowi Żymierskiemu.        Michał Żymierski, właściwie Łyżwiński, urodził się 4 września 1890 roku w Prądniku Czerwonym. Dzięki pomocy biskupa krakowskiego Jana Puzyny ukończył  gimnazjum św. Anny w Krakowie, mieszkając w internacie przy Pałacu Biskupim, na słynnej ulicy Franciszkańskiej. W 1910 roku podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim.        W 1913 roku czwórka młodych mężczyzn...

Ewolucja stosunku stańczyków wobec Ukraińców związana była z radykalizacją ukraińskich stronnictw politycznych.        Krakowscy konserwatyści byli najsilniejszym stronnictwem w Galicji, choć nie tworzyli zwartej grupy, a dzielili się na dwa  opozycyjne wobec siebie obozy (konserwatystów zachodnio- i wschodnio-galicyjskich zwanych Podolakami). Ten podział wynikał głównie z różnic w stosunku do rozwiązania kwestii ukraińskiej. O ile stańczycy potrafili zachować w tej sprawie...

Politycy Narodowej Demokracji negowali narodowe aspiracje Ukraińców.        Pierwsze symptomy ukraińskiego ruchu narodowego w końcu XIX w. publicyści endeccy starali się bagatelizować. Dmowski na łamach „Przeglądu Wszechpolskiego” z 1897 roku stwierdzał, że ludność ukraińska nie miała „ani poczucia tej politycznej indywidualności, którą przez wieki państwowego bytu wyrobić mogą, ani jasnej świadomości swych odrębnych potrzeb politycznych”. Równocześnie narodowi demokraci...

W momencie rozpoczęcia ofensywy kijowskiej sojusznicze jednostki ukraińskie liczyły niespełna 4,5 tysiąca żołnierzy.                 O ostatecznym wyborze w marcu 1920 roku kierunku polskiej ofensywy na wschodzie zadecydowały przede wszystkim aspekty polityczne, związane z wsparciem dla budowy państwa ukraińskiego, a co za tym idzie realizacją programu federacyjnego Józefa Piłsudskiego.               W końcu...

O ile w okresie tuż powojennym znakomitą większość osób poddanych różnym represjom za głoszenie prawdy o zbrodni katyńskiej stanowili chłopi i robotnicy, to w latach późniejszych byli to przedstawiciele inteligencji.           Wiele osób publicznie mówiących prawdę o sowieckiej zbrodni w Katyniu trafiało do aresztów i więzień bezpieki z powodu donosów kolegów lub przypadkowych świadków. Do Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w...

W czerwcu 1934 roku z inicjatywy Piłsudskiego powstało Biuro Studiów Strategicznych „Laboratorium”.          W celu kontynuowania prac analitycznych poświęconych Niemcom oraz Związkowi Sowieckiemu Piłsudski utworzył w czerwcu 1934 roku  w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych tajne Biuro Studiów Strategicznych  o nazwie „Laboratorium”. Jego głównym zadaniem było badanie sytuacji wewnętrznej Niemiec i Związku Sowieckiego oraz rozpoznanie narastającego...

Dyżury, manewry i egzaminy końcowe.           Mniej więcej raz na tydzień każdy podchorąży musiał pełnić 24-godzinny dyżur na terenie szkoły (na drugim piętrze, gdzie mieściły się sale sypialne oraz na parterze, przy wejściu do budynku) lub w kuchni.          Najważniejszym zadaniem dyżurnych na drugim piętrze, oprócz pilnowania porządku, było przygotowanie „papieru toaletowego” – w tym celu należało pociąć na odpowiedniej wielkości kawałki gazety...

W czasie swojego pobytu w okupowanej Polsce Retinger przeprowadził wiele rozmów, których celem było przekonanie swych rozmówców o konieczności porozumienia z Moskwą.         W trakcie rozmów z Delegatem Rządu Janem Stanisławem Jankowskim  Retinger „miał wybadać, czy kompromis z Rosją oparty na ustępstwach terytorialnych (linia Curzona) i udziale komunistów w rządzie spotkałby się z poparciem stronnictw. Do układu miałoby dojść w drodze bezpośrednich rozm...

W latach 1982-1989 wydawnictwo „Krąg” wydało ponad 150 książek, pozostając jednym z największych wydawnictw podziemnych w Polsce.            Od samego początku swojego istnienia „Krąg” próbował się porozumieć ze środowiskami emigracyjnymi. W 1981 roku  udało się nawiązać kontakt z Instytutem Literackim oraz rządem emigracyjnym w Londynie.            Po wprowadzenie stanu wojennego do Polski  zaczęły napływać transporty...

W listopadzie 1986 roku doszło do największej wpadki transportu sprzętu poligraficznego dla podziemia w kraju.              Pomimo powtarzających się wpadek Jerzy Milewski był zwolennikiem organizacji dużych przerzutów, które jego zdaniem „eliminowały chaos”.  Przeciwnikiem takich operacji był m.in. Mirosław Chojecki, który uważał, iż organizowanie tak dużych transportów było bardzo ryzykowne. Gdy Milewski postawił na swoim, Chojecki zrzekł się...