Historia

 O ile w 1939 roku podczas Świąt Bożego Narodzenia obok traumy po przegranej wojnie z Niemcami żywiono nadzieję na zwycięstwo aliantów na wiosnę 1940 roku, to w czasie następnych Świąt dominowała apatia oraz świadomość, iż wojna a tym samym okupacja niemiecka i sowiecka potrwają jeszcze długo.          Wigilia w 1940 roku wypadła w wtorek. Z uwagi na godzinę policyjną pasterka odbyła się 25 grudnia o godzinie 6 rano. W kościołach znowu pojawiły się tłumy. Identycznie było w teatrzykach, co prasa...

W połowie 1918 roku polskojęzyczni komuniści rozpoczęli przygotowania do przejęcia władzy w Polsce.        W przewrocie bolszewickim wziął udział sformowany z Polaków 1. Warszawski Pułk Rewolucyjny dowodzony przez Stefana Żbikowskiego, absolwenta wydziału matematyczno-fizycznego Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, chorążego armii rosyjskiej. Składał się on z żołnierzy pułku rezerwowego Dywizji Strzelców Polskich, którzy – podczas gdy dywizja prowadziła walkę z Niemcami, pozostali w...

Postanowienia polsko-bolszewickiego układu preliminaryjnego z 12 października 1920 roku  oznaczały pogrzebanie idei federacyjnej. Dotychczasowi sojusznicy: Ukraińcy, Rosjanie i Białorusini, przestali być Polsce potrzebni, a ich dalsze przebywanie na terytorium Rzeczpospolitej stało się kłopotliwe dla władz polskich.         W trakcie wojny z bolszewikami po stronie polskiej walczyło kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy rosyjskich, kozackich, ukraińskich i białoruskich.         W...

Na początku listopada 1918 roku radykalni działacze chłopscy podjęli próbę przejęcia władzy w Tarnobrzegu.         Dnia 28 października 1918 r. powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna (PKL), która objęła rządy w Małopolsce Zachodniej.         Trzy dni później w Tarnobrzegu „ zgromadziło się na rynku wielu dezerterów wojskowych, którzy mieli bączki (rozetki) austriackie z czapek pozrywane, nie salutowali, nie pozdrawiali starszyzny i...

W latach 1945-1947 z Polski nielegalnie wyjechało ponad 140 tysięcy Żydów.         Najważniejszymi przyczynami emigracji polskich Żydów w latach powojennych była trauma Szoah oraz perspektywa budowy państwa żydowskiego w Palestynie. W latach 1945–1947 z Polski do Palestyny wyemigrowało drogą legalną jedynie około 12 tys. Żydów, podczas gdy według szacunków Yehudy Bauera wychodźstwo nielegalne objęło około 140 tys. osób.         Organizacją...

W dniach 22-24 listopada 1918 roku doszło we Lwowie do bandyckich rozruchów, w trakcie których zginęło 44 osób, w tym 33 Żydów.        Walki ukraińsko-polskie rozpoczęły się we Lwowie 1 listopada 1918 roku. Tego samego dnia w części miasta opanowanej przez Ukraińców powstał Komitet Bezpieczeństwa Żydowskiego, który utworzył milicję żydowską. Dowodzona przez kpt. Juliusza Eislera formacja liczyła 200–300 osób uzbrojonych, także w broń maszynową. Jej celem miała...

W 1937 roku miało dojść do dwóch tajemniczych zamachów, których „bohaterem” był Adam Koc.            Wbrew nadziejom otoczenia Rydza powstanie OZN, pomimo ogromnej kampanii propagandowej, nie spotkało się z wielkim entuzjazmem Polaków. Także wielu prominentnych piłsudczyków z Walerym Sławkiem, Kazimierzem Sosnkowskim, Tadeuszem Schaetzlem oraz Bohdanem Podoskim na czele wyrażało swój sceptycyzm wobec koncepcji organizacji. Atmosfera panująca w...

„Husarzy Śmierci” w latach 1920-1922 roku służyli w wojsku Litwy Środkowej.         Szlak bojowy Dyonu "Huzarów Śmierci" zakończył się  w rejonie Lidy, gdzie zastało go zawieszenie broni. W obawie przez rozejściem się ochotników do domów oddział został skierowany do Teresina pod Warszawą, gdzie przez dwa miesiące odpoczywał, reorganizując swoje struktury.        Po „buncie” oddziałów gen. Żeligowskiego, zajęciu Wilna i...

Karol Bunsch był oficerem Wojska Polskiego podczas walk w obronie niepodległości w latach 1918-1920.         Na wieść o rozpadzie Austro-Węgier porzucił swoją jednostkę i 18 listopada 1918 roku przybył do Krakowa. „Po przewrocie [ukraińska próba zbrojnego opanowania Lwowa rozpoczęta 1 listopada 1918  r.] podpisany, który przebywał wówczas na Ukrainie, - napisał w 1933 roku - w kontakcie z POW [Polską Organizacją Wojskową] usiłował skierować powracające oddziały [złożone z Polak...

9 października 1920 roku „zbuntowane” wojska gen. Żeligowskiego zajęły Wilno, wypierając z miasta jednostki litewskie.         W nocy 7 na 8 października grupa „Bieniakonie” gen. Żeligowskiego, licząca 14 tysięcy żołnierzy, wyruszyła z Werenowa w kierunku rzeki Mereczanki. Tuż przed wymarszem Generał wysłał tajną depeszę do gen. Sikorskiego, w której informował: „Zważywszy, że zawarte z rządem kowieńskim linie rozejmowe z góry i na niekorzyść nas mieszkańców...

Mordy na polskich jeńcach w 1939 roku miały charakter masowy, a żaden z ich uczestników nie poniósł po wojnie żadnej kary.             Największą niemiecką zbrodnią był mord na żołnierzach I batalionu 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty w lesie pod Ciepielowem. Po okrążeniu w lasach janowskich, a następnie rozbiciu 7 Dywizji Piechoty, z kotła udało się wydostać kilku dużym grupom żołnierzy 74 pp z jego dowódcą płk. Wacławem Wilniewczycem i dowódca I batalionu...

28 września 1939 roku bolszewicy przy współpracy Ukraińców zamordowali 18 marynarzy Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej.         23 września batalion morski kapitana Bronisława Bończaka, pozostając w łączności z grupą KOP pułkownika Różyckiego-Kołodziejczyka, skierował się na południowy zachód w kierunku Kamienia Koszyrskiego i Ratna.  Wieczorem batalion udał się na odpoczynek do lasu pod Kamieniem Korzyrskim, podczas gdy grupa KOP nocowała w mieście. W nocy marynarze byli...

Podczas agresji na Polskę we wrześniu 1939 roku Sowieci zamordowali setki żołnierzy polskich.                 W celu przyspieszenia planowanego wcielenia zagarniętych ziem do Związku Sowieckiego zadecydowano o eliminacji polskiej inteligencji oraz sfer „burżuazyjno-obszarniczych”. Jeszcze w trakcie działań wojennych zadanie te realizowały grupy sabotażowo-dywersyjne, zorganizowane wcześniej na Kresach Wschodnich II RP, które dokonały licznych samosądów...

W agresji sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku wzięło udział ponad pół miliona czerwonoarmistów.               W wystąpieniu na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej ZSRS w dniu 31 sierpnia  1939 roku szef sowieckiego rządu Mołotow dowodząc, iż „układ o nieagresji między Niemcami a ZSRS stanowi zwrotny punkt w historii Europy, ale i nie tylko Europy” wskazywał, iż wrogość między Rosją a Niemcami zawsze przynosiła tym krajom największe straty.  ...

Obowiązkiem polskiego Sztabu Głównego było systematyczne prowadzenie prac przygotowawczych do konfliktów z potencjalnymi przeciwnikami.        W latach 20. przygotowane zostały „trzy studia”: plan BAŁTYK, którego celem było poszerzenie dostępu do morza na obszarze Pomorza niemieckiego, plan PRUSY WSCHODNIE, który zakładał opanowanie Gdańska, ujścia Wisły i zachodniej części Prus Wsch., wreszcie plan ŚLĄSK, którego celem było przejęcie obszaru przemysłowego w niemieckiej...

Przed wybuchem wojny w 1939 roku niemiecki wywiad posiadał znaczną przewagę na polskim.         Po dojściu Hitlera do władzy wraz z rozbudową sił zbrojnych znacznie wzmocniono niemieckie służby wywiadowcze. W 1935 roku na czele najważniejszej z nich – Abwehry – stanął admirał Wilhelm Canaris, który przeprowadził szereg zmian mających na celu zwiększenie aktywizacji wywiadu.         W drugiej połowie lat 30. rozbudowano na niespotykaną dotychczas skalę sieć...

Akcja przeglądania niemieckiej poczty, przewożonej w pociągach tranzytowych była realizowana przez polski wywiad w latach 1930-1939.             Była to jedna z bar­dziej brawurowych i skutecznych akcji polskiego wywiadu, która nie została zdemaskowana przez kontrwywiad niemiecki.              Zaangażowanych w nią było kilkudziesięciu kolejarzy, pocztowców, pracowników wywiadu, wspieranych przez byłych kryminalist...

Obrona Warszawy w sierpniu 1920 roku stała się sprawą priorytetową dla całej Polski.              Po powołaniu w końcu lipca 1920 roku Rządu Obrony Narodowej z Wincentym Witosem na czele, premier zwracając się do chłopów podkreślał, iż „od was, bracia włościanie, zależy, czy Polska będzie wolnym państwem ludowym, w którym lud będzie rządził i żył sprawiedliwie, czy też stanie się niewolnikiem Moskwy, czy będzie się rozwijać w wolności i dobrobycie, czy też będzie...

Nieudana próba sforsowania Wisły przez oddziały 1 armii stała się pretekstem do usunięcia Berlinga z dowództwa.          W dniu 26 sierpnia 1944 roku Rokossowski w udzielonym wywiadzie brytyjskiemu dziennikarzowi Aleksandrowi Werthowi oświadczył, iż gdyby „Niemcy nie rzucili do walki wszystkich tych czołgów, moglibyśmy zdobyć Warszawę, chociaż nie atakiem czołowym”. Zbagatelizował wezwania podporządkowanego Moskwie radia do powstania w Warszawie, nazywając to „...

Zajęcie Warszawy w pierwszej połowie sierpnia 1944 roku było integralną częścią pierwotnego planu Stalina.              W wyniku klęski na Białorusi  Niemcy utracili bezpowrotnie równowartość 28 dywizji piechoty, a całkowite straty szacowano na 300 tysięcy żołnierzy. W niemieckim froncie powstał gigantyczny, ponad 400-kilometrowy wyłom. Armia Czerwona wydawała niezwyciężona.               Zniszczenie Grupy Armii...

Operacja „Bagration” doprowadziła do rozgromienia niemieckiej Grupy Armii „Środek” na Białorusi i Litwie oraz pozwoliła Armii Czerwonej dotrzeć nad Wisłę pod Warszawą.         Dowódca Grupy Armii „Środek” feldmarszałek Ernst Busch słusznie obawiał się, że na rozciągniętym odcinku jego front podległe mu wojska nie powstrzymają potężnego sowieckiego uderzenia. Jego propozycja wycofania się na linię rzeki Berezyny, pozwalająca na znaczące skrócenie linii frontu,...

W latach 1939-1944 narodowo-socjalistyczni oprawcy zamordowali ponad 10 tysięcy upośledzonych fizycznie i psychicznie niemieckich dzieci.       Decyzja o mordowaniu spełniających określone kryteria dzieci upośledzonych psychicznie i fizycznie zapadła latem 1939 roku. Podjęli ją przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rzeszy, kancelarii Führera oraz lekarze Ernst Wentzler, Werner Catel i Hans Heinze. W tajnym rozporządzeniu z 18 lipca 1939 roku zobowiązano lekarzy urzędowych, rodzinnych i klinicznych, położne...

W latach 1939-1945 w ramach eutanazji zamordowano około dwustu tysięcy Niemców. Sprawcy tych zbrodni nazywali je eufemistycznie zakończeniem cierpień, przerwaniem życia, śmiercią łaskawą (Gnadentod) lub pomocą w umieraniu.         Już w 1910 roku Alfred Ploetz na pierwszym niemieckim Kongresie Socjologów  stwierdził, iż „utrzymywanie ludzi niewartych życia jest luksusem”, ponieważ oznacza „zużywanie kapitału w miejscu (…), gdzie nie może on przynieść żadnych odsetek...

Po rozgromieniu wojsk Denikina bolszewicy zdecydowali się na rozpoczęcie przygotowań do wojny z Polską, wojny, której celem było nie tylko zdobycie Warszawy, ale przede wszystkim przeniesienie rewolucji do całej Europy.         W lutym 1920 roku Lenin w telegramie do przewodniczącego Rewolucyjnej Rady Wojennej, Lwa Trockiego, oznajmiał, iż „trzeba skierować całą uwagę na przygotowanie i wzmocnienie Frontu Zachodniego. Uważałbym za niezbędne nadzwyczajne środki w celu szybkiego dowozu wszystkiego, co...